Geçtiğimiz günlerde Merkez Bankası (MB) tarafından Katar ile yapılan swap açıklaması ile ilgili bir açıklama yayınlandı. Açıklama; “Yerel para birimleri üzerinden gerçekleştirilen ticareti kolaylaştırmayı ve iki ülkenin finansal istikrarına destek sağlamayı amaçlayan swap anlaşması ile anlaşma tutarı 3 milyar USD karşılığı Türk lirası ve Katar riyalinden 5 milyar USD karşılığı Türk lirası ve Katar riyaline yükseltilmiştir.”
Açıklamaya değinmeden önce bazı kavramları açıklamada faydalı olacaktır. Trade (Kaldıraçlı) piyasalarda sıkça rastlanan swap, long pozisyon, short pozisyon gibi ifadeler açıklamayı doğru yorumlamamıza yardımcı olacaktır.
Swap :
Para takası demektir. Aslında burada elinizde olmayan para birimini ödünç almanın maliyeti (faizi) diye açıklayabiliriz. Elinizde olan para biri ile gidip isteğimiz para birimine değiştirebiliriz ki bu durumda bir swap (faiz) ödemeyiz. Yani elimizde TL olmadan onu satıp Dolar ya da başka bir para satın almanın maliyetidir. Swap maliyetlerinin son günlerde artması spekülatif hareket yapmak isteyenlerin önünü kesmektedir fakat uzun vadede bizim paramızın değerinin düşmesine neden olacağı aşikardır.
Long :
Bir para birimini satın almak demektir. Örneğin; Dolar kurunun yükseleceğini düşünerek yapılan işlemdir. Elinizdeki 100 TL / 5.75 $ = 17.39 $ alırız. Açtığınız Long pozisyonla ve de Dolar yükselmesiyle 17.39 $ X 6,25 = 108.70 TL. Bu işlemden 8.70 TL ( 1.39 $ ) kar elde etmiş oluruz. Burada fiyat ödünç alırız.
Short :
Elimizde olmayan bir şeyi satmaktır. Yani ödünç alarak satmaktır ki bunun da bir swap maliyeti vardır. Değer kaybı olacağını düşündüğümüz para birini açığa satarak yapılan işlemdir. Örneğin; Dolar kurunun düşeceği düşünerek yapılan işlemdir. Elinizdeki 100 $ x 5.75 = 575 TL alırız. Açtığınız Short pozisyon ile ve de Dolar değer kaybetmesiyle 575 TL / 5.25 = 109.52 $ alırız. Bu işlemden 9.52 $ ( 49.98 TL ) kar elde etmiş oluruz. Bu durum net kar değildir. Swap maliyeti ve alım satım masrafını düşerek net karı buluruz. Bu işlemde düşerken kazanıyoruz ki bu tarz işlemler Trade (Kaldıraçlı) piyasalarında olmaktadır.
Suudi Arabistan’ın önderliğinde uygulanan ekonomik ve siyasi ambargo nedeniyle Katar ihracat konusunda Türkiye’ye yönelmiştir. Katar’ın gelecek yıllarda yapmayı planladığı 200 kadar projenin toplam tutarı yaklaşık 200 milyar $. Bu projelerin neredeyse yarısı altyapı ve diğer yarısı eğitim ile sağlık harcamaları olarak planlanmaktadır. Bu projelerde en büyük rakiplerimiz; İtalya, Almanya, İngiltere ve Çin firmalarıdır.
Tablo: Türkiye – Katar 2007-2018 yılları arası İthalat ve İhracat Rakamları
| YIL | İHRACAT | İTHALAT |
| 2007 | 449.962 | 29.643 |
| 2008 | 1.074.012 | 159.352 |
| 2009 | 289.363 | 85.652 |
| 2010 | 162.549 | 177.046 |
| 2011 | 188.137 | 670.325 |
| 2012 | 257.491 | 466.498 |
| 2013 | 244.077 | 373.923 |
| 2014 | 344.806 | 394.552 |
| 2015 | 423.097 | 360.978 |
| 2016 | 439.142 | 271.083 |
| 2017 | 648.915 | 264.126 |
| 2018 | 1.096.579 | 335.320 |
Kaynak: Tuik verileri kullanılarak yazar tarafından oluşturulmuştur.
Katar’da müteahhitlik firmalarının uzun soluklu projeler yaptıkları göz önüne alırsak kur riski ciddi bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Artan ticaret hacmine göre bu kur riskinin yönetilmesi gerekmektedir. Bu kur riskinin yönetebilmesi için Türkiye ile Katar arasında 2018 yılında imzalanan swap anlaşması revize edilerek; 3 milyar USD karşılığı Türk lirası ve Katar riyalinden 5 milyar USD karşılığı Türk lirası ve Katar riyaline değiştirilmiştir. Bu swap anlaşması geçici bir koruma kalkanıdır çünkü takas edilen para birimleri swap anlaşması sonunda iade edilmektedir. Böylelikle proje sonuna kadar firmalar kur riski yaşamayacaklardır. Anlaşmanın revize edilmesi yani rakamların yükseltilmesinin güzel tarafı ticaret hacminin artacağını göstermektedir.
Saygılarımla…1.12.2019
