Finans

Temmuz ayı itibariyle SP500 endeksi 6.250 seviyelerinde dolaşıyor. Teknik analizciler ve büyük yatırım bankaları, bu yükselişi “momentumun son demleri” olarak yorumlarken, bazı yapısal göstergeler 2000 ve 2007 yılındaki gibi sert düzeltme potansiyeline işaret ediyor.

Hayatta ve ekonomide döngüler ve dalgalanmalar hiçbir zaman bitmiyor. Yani fırsatlar hep var sadece bizim algımızın açık ve döngüleri doğru belirlememize bağlı. Ekonomideki dalgalanmalar tesadüf gibi görünse de tarihin belirli bir ritimle aktığını görüyoruz. Meşhur bir söz var ya tarih tekerrürden ibarettir diye. Bu fikirlerden biri de 19. yüzyılın sonlarında Samuel Benner tarafından ortaya atılan ve bugün hâlâ tartışılan “Benner Döngüsü”dür. Ona göre piyasalarda “iyi zamanlar”, “kötü zamanlar” ve “panik yılları” düzenli bir döngüye sahipti.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), bu haftaki Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında politika faizini %46 sabit bırakarak piyasalarda “erken gevşeme” beklentilerine son verdi. 

Türkiye ekonomisinin lokomotifi olması gereken ISO 500 şirketleri, 2024’ün ilk yarısında alarm veren sonuçlar açıklıyor. Son yıllarda, Türkiye’nin en büyük 500 sanayi şirketini temsil eden ISO 500 listesi, beklenmedik bir trende sahne oluyor: artan zararlar. Türkiye’nin sanayisinin bel kemiği olan ISO 500 şirketleri, neden zara açıklıyor? TÜİK’in Ağustos 2024 verilerine göre, bu şirketlerin %38’i net zarar ederken, sanayi üretimi Haziran ayında bir önceki yıla göre %1.5 daraldı. Daha da çarpıcı olanı, bu krizin iş piyasasına yansımaları: İşsizlik oranı Temmuz 2024’te %11,2’ye yükselirken, sanayi sektöründe 2024’ün ilk 6 ayında 87 bin istihdam kaybı yaşandı.

Tarih, büyük dönüşümlerin izlerini taşır. Kimi zaman bu değişimlerin belirli bir ritimle ilerlediği, adeta döngüler halinde tekrarlandığı iddia edilir. Bu döngüler hayatın ve kuşakların izini süren bir labirent gibidir. Özellikle 80 yıllık döngüler teorisi, ekonomik, siyasi ve toplumsal sarsıntıların yaklaşık her 80 yılda bir benzer şekilde ortaya çıktığını savunur. Ortalama bir insan ömrüne denk gelen bu döngüler ciddi değişimleri de beraberinde getiriyor. Strauss-Howe Kuşak Teorisi de bu döngüleri kuşakların davranışlarıyla açıklıyor.

Son dönemde ekonomik gündemi en çok meşgul eden konuların başında bütçe açığı ve sermaye kaçışıgeliyor. Bu iki sorun, birbirini tetikleyen bir kısır döngü yarattığı aşikâr. Türkiye ekonomisinin en hassas göstergelerinden biri olan sermaye hareketleri, özellikle mart ayında ciddi bir kırılganlık sinyali verdi. Yabancı yatırımcıların çıkışı bir yana, asıl dikkat çeken, yerli sermayenin rekor düzeyde yurtdışına kaçması oldu. Peki bu durum ekonomimiz için ne anlama geliyor? Bu sorunların üstesinden gelmek ve ekonomik istikrarı sağlamak için neler yapılabilir?

Piyasaları bu kadar sıkarak sadece faize odaklanmak ile belki ilerleyen yıllarda enflasyon düşürülebilir. Ama bu durum sürdürülebilir değil. Faize odaklandığımızda ve piyasayı zorladığımızda bunları yaparken hangi şirketleri kaybedeceğiz, sanayi hangi konumda olacak onları da düşünmeliyiz. Yapılan programın sadece vatandaş beklenti ve uygulamam olması çözümün ve sürecin uzamasına neden oluyor. Uygulanan sözde programın maliye politikası ayağının olmadığını başından beri belirtiyorum.

En çok vergi veren ilk beş ile baktığımızda; İstanbul, Ankara, Kocaeli, İzmir ve Bursa. Diğer iller sırasıyla Mersin, Antalya, Adana, Hatay, Tekirdağ, Gaziantep, Konya, Manisa ve Kayseri yer alıyor. İlk beş ilin ödedikleri toplam vergiler Türkiye’de toplanan toplam vergilerin %80,7’sini oluşturuyor. En çok vergi veren ilk on ilin ise ödediği toplam verginin %87,4 oluşturuyor. Ülkenin vergisel en büyük yükünü çeken İstanbul için deprem ile ilgili gerekli önlemler alınmalı ve hızlıca harekete geçilmelidir.

Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), raporunda küresel ticaretin 2024’te %3,7 artarak 33 trilyon $ rekor seviyeye ulaştı. 2024’te gelişmekte olan ekonomilerin, ithalat ve ihracatın %4 artarak gelişmiş ülkeleri geride bıraktı. Küresel ticaretteki gelişmede en fazla artışın yaşandığı alan hizmet sektörü öne çıkmaktadır. 

Dünya genelinde ekonomiler maalesef iyi bir durumda değil ve enflasyon hala devam etmektedir. Ayrıca piyasalarda bir resesyon ve Stagflasyon korkusu yer alıyor. Piyasalar belirsizlikleri ve öngörülemeyen durumları sevmez. Trump gelmesiyle öngörülemeyen ve kontrol edilemeyen riskler artmaya devam ediyor. Vergiler getiriyor ama belirli bir süre erteliyor. Bu durumlardan dolayı dalgalanmalar her geçen gün devam ediyor.  Vergi konusu netleşmeden firmalar ithalat ve ihracat yapmakta zorlanmaktadır bu durum işlerin yavaşlamasına neden oluyor.