Seçim süreci yaklaştık vaatler ve tartışmalar giderek artıyor. Millet İttifakı adayı Kemal Kılıçdaroğlu 300 milyar $ para getireceğini belirtti. Tabi ki burada nasıl ve ne zaman olacağı ile ilgili açıklama yapmayınca ortalık biraz karıştı. Dün akşam bir açıklama daha yaparak bunu 5 yılda olacağını söyledi. İktidar tarafında ise bunun olmayacağı vurgulanıyordu. Biz burada doğrudan yatırım nedir ve bu rakamlar gerçekçi mi ona bakacağız.
Uluslararası yatırımları; doğrudan ve dolaylı yatırım olarak ikiye ayrılır. Uluslararası doğrudan yatırımlar; sınırları dışından yatırımcıların ülkeye üretim tesisleri kurarak, şube açarak, taşınmaz mal edinerek ya da var olan bir şirketi kısmen ya da tamamen satın alarak yapılan yatırımlardır. Uzun dönemli yatırımlardır bundan dolayı hızlı sermaye çıkışları olmaz. Üretim hedefli olduğu için istihdama katkı sağlar. Ayrıca ülkenizde bulunan tedarikçilerin gelişmesi ve büyümesine katkı sağlar ve hem de know how elde etmiş oluruz.
Uluslararası dolaylı yatırımlar; ülkeye sınırları dışındaki yatırımcıların hisse senedi alımı, tahvil alımı gibi le yapılan portföy yatırımlarıdır. Sıcak para girişidir. Sistemden para girişleri de çıkışları da hızlı olur. Bu durum istenmeyen bir konudur. Kısa vadeli çözümler ya da kaynaklar oluşturmuş oluruz. Yaşanabilecek en ufak sorunlar, krizlerde sermaye hareketleri olur ve bu durum o krizin büyümesine neden olur.
Bu iki tip yatırımın gerçekleşmesi için; istikrar, güven ortamı, siyasal koşullar, hukuk sistemi, nüfus oranı, ücret skalası, eğitim sistemi, teşvikler ve vergilendirme konuları önemlidir. Ücretlerin diğer ülkelere göre düşüklüğü, ürün tedarik kolaylığı, çalışan profili, verimlilik, iç talep canlılığı ve jeopolitik konum da önemlidir.
Tablo da Cumhuriyet tarihimizin doğrudan yatırımlarını görüyorsunuz. 1923 ile 2002 yılları arasında toplam 10,8 milyar $ doğrudan yatırım almışız. Dikkat çeken bir diğer nokta ise AB ile tam müzakerelere başladıktan sonra 22 milyar $ doğrudan yatırım almış olmamızdır. Bir anda şu kadar para gelecek demek çok gerçekçi değil. Doğru hamleleri yaptığımızda gelmemesi için bir neden yok. Son dönemde dolaylı yatırımlarda bile sorunlar yaşamamızda risklerin artması, döviz kurundaki belirsizlikler, ön görülemeyen politikalar net bir şekilde olumsuz etkilemiştir. Borsamızdaki yabancı yatırımcı pay oranı %28 kadar gerilemiştir.
Önümüzdeki yıllarda ben kimin seçildiğinden bağımsız ciddi yatırımların özellikle şirket birleşme ve satın almalarının artacağını düşünüyorum. Pandemi ile başlayan süreç ülkemizin jeopolitik konumu, üretimde Çin’e alternatif olması, döviz bazlı hem iş gücünün hem de şirketlerin ucuzlaması ve insanların son yıllarda olan olumsuzluklardan dolayı (darbe, papaz krizi, kur şokları, enflasyon vs.) bıkkınlıklarından dolayı da bunların gerçekleşeceğini düşünüyorum.
Mustafa Kemal Atatürk’ün ülkemiz ve tüm dünya çocuklarına armağan ettiği ve dünyadaki ilk ve tek çocuk bayramı olan 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı kutlu olsun.
Saygılarımla…23.4.2023
