Petrol kavgalarını daha iyi anlamak için tarih sayfalarını 5 Ekim 1973’te Suriye ve Mısır’ın İsrail’e saldırdığı güne çevirmek gerekir. ABD ve pek çok batılı devlet İsrail’i desteklemiştir. Arap ülkeleri üretimlerini azaltmışlardır. Bunun neticesinde petrol fiyatları ciddi oranda artmıştır. Borsalar çökmüş ve 1929 Büyük Buhran’ından sonraki en büyük kriz yaşanmıştır. Petrol savaşlarında ikinci raunt ise Eylül 1980’de Irak İran’ı işgal etmesi başlamıştır. Irak ve İran günlük petrol üretim miktarını 1 Milyon varile (5’te 1’ine) indirmişlerdir. Petrol varil fiyatı 15 dolardan 40 dolar seviyesine çıkmıştır.
Gelelim 1986 yılına günlük üretim 2 milyon varilden 5 milyon varile çıkartılarak, kısıtlamalar kaldırılmıştır. Yaşanan bu gelişmeler petrol varil fiyatını 10 dolar seviyesine kadar düşürmüştür. Bu durum Sovyet Rusya rejiminin yıkılmasının nedenlerindendir.
Korona virüsün etkisinden dolayı petrol talebinin azalmasıyla başlayan petrol fiyatlarındaki düşüşe ek olarak İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) tarafından üretim kesintilerini sürdürme konusunda bir karar çıkmaması etkili olmuştur. OPEC üyeleri 1,5 milyon varil kesinti önerisinde bulunurken, Rusya bu duruma karşı çıkmıştır. .
Kaynak: IMF verileri kullanılarak yazar tarafından oluşturulmuştur.
Körfez ülkelerinin gelirlerinde petrolün fazla yer alması nedeniyle değişimden en fazla etkilenecek olan ülkeler Angola, Cezayir, Nijerya, Gabon, Ekvador gibi ülkelerdir çünkü üretim kapasiteleri küçüktür. Son 30 yılın en düşük seviyesine gelmesi (27 $) Körfez ülkelerini ile ciddi bir sorun olacaktır. Körfez ülkelerinin bütçeleri %50’den fazla petrole bağımlı olması da bu durumun en net göstergesidir. Bunun en yakın örneğini, 2008 küresel krizi sonrası petrol fiyatlarının düştüğünde bütçe dengelemelerinde yaşanan sorunları akıllara gelmektedir.
Petrol çıkarılma maliyetleri yukarıda görülmektedir. S.Arabistan en düşük maliyetle petrol çıkartmaktadır fakat bütçe gelirlerinde % 83 bir payın olması yani petrol dışı gelirlerinin neredeyse olmaması sebebiyle fiyat düşüklüğü bütçe dengelemelerinde sorun yaşayacaklardır. Bu durum petrol dışı gelirlerin çok az olduğu körfez ülkeleri için uzun vadede sürdürülebilir bir durum değildir. Rusya’da petrol fiyatında her 10 dolarlık düşüş, döviz gelirlerini ortalama 20 milyar dolar azaltmaktadır. Bu durumun Rusya için de sürdürülemez olduğu aşikârdır.
| GSYH (Milyar $) | Petrol Dışı Gelir Milyar $ | Petrol Varil Min Satış Fiyatı $ | |
| S.Arabistan | 701,620 | 124,888 | 77 |
| BAE | 392,770 | 53,809 | 62.51 |
| Katar | 175,970 | 26,220 | 43.44 |
| Kuveyt | 136,990 | 48,768 | 48.39 |
| Umman | 76,290 | 9,155 | 77.71 |
| Bahreyn | 33,640 | 28,503 | 84.73 |
| Rusya | 1,704,300 | 1,244,139 | 42 |
Virüs konusunda yaşanacak olumlu gelişmeler ve OPEC tarafından tekrardan mutabakat sağlanması ile petrol fiyatları normale dönecektir. Fakat bu durum öncesinde fiyatların biraz daha geri gelmesi yani 25 dolar seviyelerini teste etmesi muhtemeldir. Yılsonuna kadar da petrol fiyatlarının 50-60 dolar bandında olması muhtemeldir.
Saygılarımla… 15.3.2020
